Trong những ngày qua, Liên
minh cầm quyền cánh hữu tại Hungary liên tiếp soạn thảo và đề xuất một
số đạo luật với nội dung trừng phạt các lãnh đạo của thể chế cộng sản cũ
ở nước này.
Biszku Béla, người tạo “cảm hứng” cho các nhà lập pháp cánh hữu Hungary
Tuy nhiên, một bộ phận công luận và giới chuyên môn Hungary lại
cho rằng, sau từng ấy năm và ở vào thời điểm này, những quyết định đó
vừa khó thực hiện, vừa không mấy đạt được mục đích mà lẽ ra nó có thể
đạt được, nếu ra đời sớm hơn.
Trừng phạt những thủ phạm chủ chốt thời 1956
Mang tên “
lex Biszku”,
một đạo luật đã được đảng cầm quyền Liên đoàn Thanh niên Dân chủ FIDESZ
soạn thảo và chuẩn bị trình lên Quốc hội, tạo điều kiện để truy trách
nhiệm hình sự những kẻ từng tham gia vào làn sóng đàn áp nhân dân sau
cuộc cách mạng dân chủ mùa thu 1956.
Ðại diện cho đảng FIDESZ, dân biểu Gulyás Gergely cho hay, đạo
luật sẽ chỉ ứng với một nhóm rất nhỏ, cụ thể là những kẻ đã đưa ra “đơn
đặt hàng” trong những cuộc đàn áp, hoặc những nhân vật gạo cội của nền
tư pháp, khi đó đã tham gia thực hiện làn sóng thanh trừng. Trả lời câu
hỏi của giới ký giả, ông Gulyás cho hay, cùng lắm là có vài chục người
như vậy, nhưng cũng có thể chỉ độ chục người.
Trong số đó, chắc chắn có ông
Biszku Béla,
năm nay đã 90 tuổi, người mà trường hợp của ông ta đã là lý do để giới
lập pháp ra đạo luật này. Nhắc lại, trong 4 năm giữ chức Bộ trưởng Nội
vụ sau cách mạng 1956: Biszku được coi là người trực tiếp chỉ đạo chiến
dịch đàn áp của chính phủ mới, với chừng 300 án tử hình và 20.000 án tù
đày dành cho những người tham gia cuộc cách mạng.
Cuối năm ngoái, Biszku Béla đã bị truy cứu hình sự do những phát
biểu theo hướng công khai phủ nhận những tội ác của thể chế cộng sản
thời 1956 và do đó, ông ta phải đối mặt với bản án tù giam tối đa 3 năm.
Cơ sở của hình phạt này, là một điều khoản được sửa đổi trong Bộ
Luật Hình Sự (BLHS), theo đó, có thể phạt tù giam tối đa 3 năm đối với
người nào công khai phủ nhận, tỏ ra nghi ngờ hoặc cho rằng tội ác diệt
chủng của các thể chế Quốc xã và Cộng sản - cũng như các tội ác chống
nhân loại khác - là “không đáng kể”.
Tuy nhiên, với đề xuất mới nhất mới đây, đảng FIDESZ muốn tạo ra
một đạo luật riêng rẽ, chứ không nằm trong BLHS, trên cơ sở thừa kế
nguyên tắc những tội ác chống lại sự nhân bản sẽ không bao giờ hết thời
hiệu.
Nhìn lại lịch sử, khái niệm những tội ác chiến tranh chống hòa
bình và chống nhân loại đã được nêu ra bởi Tòa án Quân sự Nürberg thời
sau Ðệ nhị Thế chiến, và Công ước năm 1968 của Liên Hiệp Quốc (ký tại
New York) cũng quy định rằng những tội ác kể trên không bao giờ hết thời
hiệu. Hungary cũng phê chuẩn Công ước và năm 1971, nước này cũng ra một
Pháp lệnh với nội dung như vậy, nhưng theo dân biểu Gulyás, Pháp lệnh
này chưa thực sự trở thành một phần của nền luật pháp Hungary.
Bởi lẽ, điều khoản có liên quan của BLHS chỉ nói rằng các tội ác
chống nhân loại không bao giờ hết thời hiệu, nhưng không đả động đến các
tội ác chống lại sự nhân bản, mà theo đảng FIDESZ là một khái niệm
khác, và ứng với trường hợp những cuộc đàn áp diễn ra sau khi cách mạng
1956 thất bại.
Ông Gulyás cũng nhận định rằng dự luật mới theo FIDESZ sẽ không vi
hiến vì theo một quan điểm xưa của Tòa án Hiến pháp, việc thực hiện
những bổn phận quốc tế khiến các tội ác chống sự nhân bản không bao giờ
hết thời hiệu không vi phạm khái niệm hồi tố trong luật pháp.
Ðược biết, sau khi đạo luật có hiệu lực pháp luật, nhóm dân biểu FIDESZ trong Quốc hội sẽ “
thực hiện những biện pháp cần thiết”,
theo lời ông Gulyás. Nói đến mức độ nghiêm trọng của hình phạt, vị dân
biểu này cho hay khoảng thời gian dài đã trôi qua đương nhiên là tình
tiết giảm tội, và khẳng định: “
Chúng tôi không muốn trả thù mà muốn công lý được tái lập tại Hungary, như tại đa số các quốc gia cộng sản một thời”.
Một số ví dụ quốc tế cũng đã được đưa ra trong quá trình soạn thảo
đạo luật. Chẳng hạn, năm 2009, một công tố viên nhà nước Czech đã bị án
tù giam vì vai trò trong các vụ án ngụy tạo thời thập niên 50. Tại nước
Ðức thống nhất, nhiều lãnh tụ thượng đỉnh một thời cũng bị tòa kết án
vì đã tham gia vào quá trình đưa ra quyết định lính biên phòng có thể sả
súng bắn những người vượt biên.
Ðánh vào lương bổng hưu trí
Không chỉ nhằm truy cứu trách nhiệm hình sự, nhóm dân biểu FIDESZ
còn đề xuất việc soạn thảo một đạo luật mới, cho phép “điều chỉnh” lại
lương hưu của một số cựu lãnh đạo thời cộng sản, mà họ cho là “
cao quá mức”.
Ðây là một vấn đề cũ, từng được đảng cực đoan JOBBIK đề xuất vào cuối
năm ngoái, kèm một danh sách những người bị coi là có vai trò quan trọng
trong thể chế cũ, và cần bị cắt giảm lương hưu đến mức tối thiểu.
“Cảm hứng” của các nhà làm luật trong sáng kiến mới này cũng vẫn
bắt nguồn từ trường hợp cựu Bộ trưởng Nội vụ Biszku Béla: sau biến cố
1989, ông này sống yên ổn và không bị ai quấy rối tại biệt thự tại Đồi
Hoa hồng, khu “thượng lưu” ở Budapest, với mức lương hưu năm 2010 là
240.000 Ft, tức là gấp 3-4 lần mức lương hưu của một người dân bình
thường.
Ðược đưa ra trong chương trình nghị sự của Quốc hội Hungary tháng
11 năm ngoái, rốt cục, đề xuất của đảng JOBBIK được đánh giá là “theo
hướng tốt”, nhưng cách thực hiện trong thực tế thì gặp phải rất nhiều
vấn đề, nên tạm thời vấn đề bị để sang một bên, cho dù các đảng phái
khác trong Quốc hội có hứa hẹn sẽ sửa đổi, chỉnh lý để đưa lại vào
chương trình nghị sự.
Nói về dự thảo luật mới do FIDEST đề xuất, dân biểu Lázár János
cho biết: đảng cầm quyền muốn đưa ra một loại thuế mới - gọi bằng cái
tên “thuế đền bù” - nhằm vào lương hưu của các quan chức cộng sản cũ,
cũng như, của những người đứng đầu các tổ chức “ngoại vi” của chế độ cũ.
Khoản tiền thu được từ đó sẽ được dành để trợ giúp các nạn nhân của
cuộc cách mạng 1956 cũng như gia đình, thân nhân họ, thông qua các tổ
chức từ thiện có liên quan.
Ðược biết, theo dự luật, ngoài các lãnh tụ đảng, các thành viên
lãnh đạo của Ðoàn Thanh niên Cộng sản (KISZ), của cơ quan mật vụ chính
trị (ÁVH)... cùng nằm trong tầm ngắm của dự luật mới này. Trong giai
đoạn soạn thảo, đảng FIDESZ đã tham khảo kinh nghiệm về mặt pháp luật
trong vấn đề này của một số quốc gia cộng sản cũ, như Ba Lan hoặc Cộng
hòa Czech.
Luật mới, nếu được phê chuẩn, sẽ phù hợp với bản Hiến pháp mới có
hiệu lực pháp luật từ ngày 1-1-2012. Dự tính, mức “thuế đền bù” được
tính toán sao cho, khoản lương hưu của các quan chức thể chế trước vẫn
còn được ở mức gấp đôi mức lương hưu tối thiểu do nhà nước quy định.
Ý kiến của công luận và giới chuyên môn
Công luận Hungary có những ý kiến nhiều khi trái ngược nhau, quanh
câu hỏi có cần trừng phạt những thủ phạm chính thời cộng sản thông qua
những đạo luật, những hình thức khác nhau như vậy hay không. Tuy nhiên,
có thể coi quan điểm sau đây của sử gia Eörsi László, làm việc tại Học
viện 1956, là tiêu biểu.
Trả lời mạng tin index.hu, ông Eörsi cho rằng, “
đương
nhiên, những thủ phạm chính của các cuộc đàn áp, thanh trừng đã hoàn
toàn thoát tội, đã không bị truy cứu trách nhiệm kể cả về mặt đạo đức,
và đó là điều không đúng đắn”. Theo nhà sử học, sau biến cố 1989,
những nỗ lực theo hướng trực diện và truy tội các quan chức chế độ cũ
đã không nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ của xã hội, nhưng cho đến nay, đa
phần là nhờ chiến dịch chống cộng mạnh mẽ của cánh hữu và cực đoan, tình
thế đã đổi khác.
Tuy nhiên, sử gia Eörsi nhận định, sau 20 năm mới khởi đầu sự truy
cứu hình sự thì là điều quá chậm trễ và không may mắn. Thời gian rất
dài đã trôi qua, những bằng cứ cũng khó được thu thập, và về mặt pháp
luật, không đơn giản để đồng bộ hóa những bộ luật đang có, để có thể
trừng trị trong thực tế những hành vi xảy ra nhiều năm trước đây.
Ðối với “sáng kiến” giảm lương hưu của những lãnh tụ thời trước,
nhiều câu hỏi thực tiễn được đặt ra: ai có thể được coi là quan chức ở
mức cần giảm lương? Tìm họ ở đâu sau ngần ấy năm, vì ngay chính quyền
cũng không biết, ai còn, ai mất? Mức giảm lương thế nào cho phù hợp và
chấm dứt tình trạng bất hợp lý và thiếu công bằng, khi những cựu “đao
phủ” lại sống dư dật hơn nạn nhân của họ? Ðây là chưa kể, đạo luật mới
phải được soạn thảo làm sao có thể thực hiện được trong thực tế, và qua
được những phép thử của sự hợp hiến.
Một điều chắc chắn: với đại đa số hơn 2/3 số phiếu trong Quốc hội,
Liên minh cầm quyền chắc chắn sẽ làm được điều họ muốn, và thông qua
các đạo luật nói trên. Trong tình cảnh khủng hoảng trầm trọng về kinh
tế, việc một số - không lớn - những quan chức cộng sản cũ bị giảm lương
hoặc bị trừng phạt trước vành móng ngựa, dù không đem lại bao nhiêu
doanh thu cho nhà nước, cũng là một liệu pháp tinh thần hữu hiệu đối với
một số cá nhân và giai tầng trong xã hội.
Có điều, xét về dài hạn, sự ra đời chớp nhoáng và có thể chưa được
suy tính kỹ của những đạo luật đó có thể tạo nên ảnh hưởng, dư chấn
trong xã hội, trong lòng người ở mức như thế nào - đó là điều không ai
có thể lường trước được!
Hoàng Nguyễn, từ Budapes
4
